De rechtbank Limburg heeft op 14 november 2018 een belangrijke uitspraak gedaan over verjaring en schadevergoeding.
Auteur: mr.drs. Liesbeth van Leijen
Het zit menigeen niet lekker dat een eigenaar als gevolg van verjaring niet alleen zijn of haar bezit, maar zelfs de eigendom kan kwijt raken.
Dief wordt eigenaar! werd er al geroepen bij de invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek in 1992 en velen vinden dat nog steeds zo. En dat voelt gewoon niet goed.
Verlies van eigendom vanwege verjaring kan ook bij grond geschieden. En dan kan ook om veel geld gaan. Of om belangrijke stukken grond, die van grote waarde zijn voor bijvoorbeeld een weg, de tuin, beleid of wat dan ook.
Ook in de rechtspraak vindt men verlies van eigendom in veel gevallen een zeer ongewenste ontwikkeling. De Hoge Raad heeft vorig jaar daarom gewezen op de mogelijkheid om – ná verlies van de grond – als voormalige eigenaar dan ter compensatie schadevergoeding te eisen van degene die er met jouw grond van door gaat. En schadevergoeding kan ook geschieden in natura: door teruggave van de grond. Dan is de cirkel weer rond…
Dat belangrijke arrest was op 24 februari 2017, Bosperceel Heusden.
In de praktijk bleek het de afgelopen tijd erg moeilijk om schadevergoeding in natura voor elkaar te krijgen. De Hoge Raad stelt er namelijk erg strenge eisen aan. Onlangs kwamen we een uitspraak tegen waarin dat wél lukte.
We brengen je deze uitspraak graag onder de aandacht, want hij leverde de eiser niet alleen schadevergoeding op, maar geeft ook antwoord op vragen waar de praktijk zijn voordeel mee kan doen.
> Wanneer start de verjaringstermijn van de schadevergoeding uit onrechtmatige daad?
Na afloop van de verjaringstermijn van de grond, kan er een nieuwe verjaringstermijn starten, namelijk die van de schadevergoeding. Die is veel korter, namelijk maar 5 jaar. Op het moment dat het eigendomsverlies plaatsvindt en de kadastrale eigenaar met dat eigendomsverlies bekend is, start deze nieuwe verjaringstermijn van 5 jaar. In de tijd daarvóór kan je immers als kadastrale eigenaar nog je bezit terugeisen en heb je te maken met de verjaringstermijn van 20 jaar voor verlies van bezit en eigendom. Als de verjaringstermijn van het bezitsverlies eenmaal voltooid is, kan je niet meer je bezit terugeisen omdat je dan niet alleen je bezit, maar ook je eigendom bent kwijtgeraakt. Dan heb je alleen nog maar te maken met de verjaringstermijn van schadevergoeding.
De nieuwe verjaringstermijn voor de schadevergoeding start dus pas op het moment dat de kadastrale eigenaar wéét (‘bekend is met’) dat hij of zij de eigendom heeft verloren en alleen nog via schadevergoeding in natura terug zou kunnen krijgen.
> Wie zijn er bij schadevergoeding partij?
Degene die profiteert van de verjaring en al die tijd bezitter was (die noemen we in de literatuur ook wel de verjaringsverkrijger) én degene die zijn eigendom als gevolg van verkrijgende verjaring verloren heeft zien gaan (die noemen we ook wel de oorspronkelijke eigenaar of de kadastrale eigenaar).
> Wat is bij schadevergoeding eigenlijk het verwijt?
Het in bezit nemen van het goed (grond) én ook houden, waarbij het moment van verkrijgende verjaring als schadeveroorzakende gebeurtenis moet worden gezien. De rechtspraak trekt dus eigenlijk twee conclusies tegelijkertijd:
- Eigendom gaat over. Op grond van de verjaringswetgeving heeft iemand na afloop van de verjaringstermijn het recht van eigendom verworven, áls deze persoon kan aantonen dat de kadastrale eigenaar het bezit al meer dan 20 jaar heeft verloren én dat het bezit al die tijd in handen was van iemand anders: de verjaringsverkrijger.
- Maar dat deugt niet… Die eigendomsoverdracht is het gevolg van het bezitsverlies van de kadastrale eigenaar. Daar heeft de verjaringsverkrijger de hand in gehad. Als de verjaringverkrijger met opzet dat bezit heeft verworven (vandaar de veelgebruikte term ‘landjepik’), dan maakt deze zich schuldig aan een onrechtmatige daad. En dan heeft de (voormalige) kadastrale eigenaar recht op schadevergoeding. Die moet de nieuwe eigenaar betalen, als het kan in natura, door de grond maar weer terug te geven.
> Wist de verjaringsverkrijger wel dat een ander eigenaar van de grond was?
De feiten in deze zaak wijzen uit dat de verjaringsverkrijger exact moet hebben geweten wáár de kadastrale grens (de Rb noemt het ‘erfgrens’) liep. En desondanks heeft hij toch de coniferen anders geplaatst. Dat was ‘minst genomen uitermate lichtzinnig’ van de verjaringsverkrijger, vond de rechtbank. Het lijkt erop dat de verjaringsverkrijger bewust zijn perceel wilde vergroten, ten nadele van de kadastrale eigenaar, omdat hij zich tekort gedaan voelde.
> Hoe zit dat met schadevergoeding in natura?
Schadevergoeding in natura eisen heeft alleen zin als de verjaringsverkrijger het goed (de grond in kwestie) nog steeds in eigendom heeft. Heeft de verjaringsverkrijger namelijk de grond al weer doorverkocht aan iemand anders, dan is de nieuwe eigenaar niet degene die zich aan iets onrechtmatigs heeft schuldig gemaakt en hoeft die dus ook niet de grond terug te geven.
> Wat was de conclusie van de rechtbank?
De verjaringsverkrijger moest de grond terug leveren aan voormalige kadastrale eigenaar [eiser]. De grond ging dus twee keer in eigendom over: éérst van de kadastrale eigenaar naar de verjaringsverkrijger en daarna andersom.
En onze complimenten voor de advocaat van [eiser]: die heeft via veel speurwerk de feiten en omstandigheden boven tafel gekregen waarmee de eis van schadevergoeding in natura werd toegewezen.
Maak je huiswerk
De eisen om met succes een beroep te doen op schadevergoeding, zijn streng. Je moet onder meer aantonen dat degene die profiteert van de verjaring, de grond of het beperkt zakelijk recht opzettelijk in bezit heeft genomen: dus te kwade trouw was.
Dat vergt in de praktijk veel onderzoek en speurwerk. Bij grote oppervlaktes en/of grond met een hoge waarde of belang, is het dus heel belangrijk dat je diep kunt graven in de feiten en omstandigheden.
Heb je vragen of een lastig dossier, neem dan even contact met ons op. We helpen je graag verder.